Mỗi con hàu có thể làm sạch tới 227 lít nước mỗi ngày, giúp loại bỏ các hoá chất độc hại gây ô nhiễm. Chúng quả là những “công nhân vệ sinh” cần mẫn của đại dương. Tuy nhiên, quần thể hàu trên khắp thế giới đang bị hủy hoại.
Loài Hàu đóng một vai trò lớn trong việc giảm thiểu ô nhiễm biển, ngăn chặn xói mòn và giúp các sinh vật biển khác phát triển. Tuy nhiên, hiện nay sự suy giảm số lượng của quần thể này trên toàn cầu đang làm biến đổi đại dương.
Theo nghiên cứu, lượng hàu và rạn san hô trên thế giới đã giảm 85% so với thời kỳ đỉnh cao. Điều này khiến chúng bị liệt vào danh các loài sinh vật biển có nguy tuyệt chủng cao nhất thế giới. Sự sụt giảm nghiêm trọng của loài hàu tự nhiên đồng nghĩa với tác dụng thanh lọc của chúng đối với đại dương cũng mất đi. Trong khi đó ô nhiễm nước đang là vấn đề nghiêm trọng hơn bao giờ hết.
Theo Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc Gia Hoa Kỳ (NOAA), một con hàu có thể lọc được 50 gallon (227 lít) nước mỗi ngày. Chúng loại bỏ các chất ô nhiễm và thải ra nước sạch để sự sống trong đại dương phát triển bền vững. Các loại động vật nhỏ cũng sống ở trên vỏ hàu, nhờ đó thu hút nhiều sinh vật lớn hơn và là nền tảng cho toàn bộ hệ sinh thái.
Hàu đang đứng trên bờ tuyệt chủng vì ô nhiễm và nạn đánh bắt quá mức. Khi chúng biến mất, cuộc sống đại dương vốn phụ thuộc vào loài hàu cũng gặp nguy hiểm.
Hàu biển Thái Bình Dương – những kỹ sư của hệ sinh thái
Hàu hoạt động giống như “quả thận” của biển. Chúng lọc các tạp chất gây ô nhiễm và để lại nước sạch. Chúng loại bỏ các hóa chất như Nitơ và Phốt Pho. Những chất này thường do các hoạt động công nghiệp thải ra biển.
Một nghiên cứu của Đại học Standford đã nghiên cứu tác động của Hàu. Các nhà nghiên cứu đưa nghêu, trai, hàu vào một bể chứa nước thải bị ô nhiễm. Trong vòng 72 giờ, các loài động vật có vẻ đã loại bỏ tới 80% hàm lượng các chất gây ô nhiễm trong nước. Bao gồm thuốc diệt cỏ, thuốc trừ sâu,… Hàu còn có thể làm nước trong hơn, tiếp thu được nhiều ánh sáng mặt trời hơn, giúp thực vật dưới biển phát triển và thúc đẩy sự sống phát triển.
Vỏ hàu cũng là nơi cư ngụ của nhiều loài động vật không xương sống, cung cấp cho chúng tấm khiến cho tránh khỏi biến động thời tiết và các loại động vật săn mồi.
Theo các nhà nghiên cứu của Đại học Maryland, một số loài dựa vào sự tồn tại của vỏ hàu để phát triển. Luke Helmer, một nhà nghiên cứu của Đại học Portsmouth đang thực hiện công tác bảo tồn loài hàu, cho biết: “Loại sinh vật khiêm tốn này thực sự vĩ đại hơn nhiều, chứ không chỉ đơn thuần là có cái vỏ cứng như đá và chẳng biết đi. Tầm quan trọng của chúng có thể so sánh với các rạn san hô”
Ông cũng tiết lộ, người ta đã từng tìm thấy cá ngựa ở ngoài khơi Scotland nhờ vào các lồng nuôi hàu. Jacob Kean-Hammerson, điều phối viên dự án bảo tồn quy mô lớn tại Solent, một vùng biển miền nam nước Anh, mô tả Hàu là những “kỹ sư của hệ sinh thái”. Chúng có khả năng tạo nên sự sống mới ở những vùng sinh tồn của mình.
Chúng hoạt động như các rạn san hô, cung cấp môi trường sống an toàn cho các loài sinh vật khác như tôm, cá cơm và cá trích, từ đó lại thu hút càng nhiều loài sinh vật hơn.
Helmer khẳng định: “Môi trường biển ảnh hưởng tới tất cả các loài sinh vật sống (kể cả con người) trên hành tinh này, và một đại dương khỏe mạnh tạo nên một hành tinh khỏe mạnh. Khí hậu, nguồn cung thực phẩm và sự sống còn của chúng ta đều phụ thuộc và liên kết với đại dương ở các dạng thức khác nhau.”
“Không chỉ riêng hàu tạo nên môi trường sống, quần thể đa dạng những loài sinh vật sống nhờ vào hàu trở nên vô hạn khi chúng hình thành lên các cấu trúc ba chiều phức tạp tương tự như rạn san hô hay bãi ngầm. “
Một số loài sống nhờ vào hàu cũng giúp làm sạch biển hơn. Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ (NOAA) khẳng định: “Hàu là một phần thiết yếu của sự bền vững của đại dương toàn cầu, cung cấp thực phẩm, việc làm và môi trường sống”. Cơ quan này cũng nhấn mạnh rằng hàu còn giúp chống xói mòn và tạo ra một hàng rào bảo vệ đất liền trước bão và thủy triều. NOAA tuyên bố việc phục hồi quần thể hàu là “ưu tiên bảo tồn”.
Cơ hội cho sự sống mới
Những nhà bảo tồn muốn giải cứu loài hàu đang tập trung vào Solent. Một khu vực nằm giữa miền nam nước Anh và đảo Wight. Solent đã từng là khu khai thác hàu lớn nhất ở châu Âu. Tuy nhiên, nghề đánh bắt Hàu đã bị cấm tại đây, sau khi sản lượng thu hoạch sụt giảm từ 200 tấn năm 2008 xuống 20 tấn vào năm 2013.
Cơ quan thủy sản và bảo tồn quốc gia đã cho rằng nguồn lợi hàu “không thể tái sinh được”. Helmer, một nhà nghiên cứu hàu Portsmouth, nói rằng ảnh hưởng của hàu có thể thấy thông qua việc giảm chất lượng nước và trữ lượng cá biển.
Điều này lần lượt tác động lên nền kinh tế khu vực, và đe dọa di sản văn hóa của cư dân. Các nhà khoa học muốn ngăn tình trạng tại Solent trở nên trầm trọng hơn. Chính quyền cũng xác định đây là khu vực cần bảo tồn đặc biệt.
Một dự án 5 năm do Blue Marine Foundation tài trợ được thành lập. Với mục đích phục hồi rạn hàu biển, điều mà những nhà sinh học hy vọng có thể tạo ra sức ảnh hưởng phi thường. Hàng triệu con hàu biển sẽ được tái sinh mỗi năm trong 5 năm liên tiếp. Bắt đầu từ năm 2019, hứa hẹn có thể phục hồi lại thảm sinh vật rộng lớn đã từng bao phủ vùng đất này.
Kean-Hammerson, điều hành dự án tại Solent cho biết: “Vào năm 1978, có khoảng 15 triệu con hàu bị bắt ở Solent. Điều này cũng có nghĩa, 600 triệu gallon nước không được lọc.” Dự án Solent được truyền cảm hứng bởi dự án bảo tồn hàu ở Vịnh Chesapeaker.
Hàu gần như biến mất khỏi eo biển giữa Maryland và Virginia trước khi dự án bảo tồn những năm 90 mang chúng trở lại. Helmer cho rằng điều này liên quan mật thiết với Solent: “Cần nhìn vào các dự án lớn hơn, chẳng hạn như tại Định Chesapeake, để tìm ra chỉ dẫn và định hướng quy mô mà dự án nên hướng tới.”
Theo The New York Times, cao điểm khoảng năm 1875, 20 triệu bushel (đơn vị đo khối lượng, 1 bushel = 36 lít) hàu hoang dã bị đánh bắt khỏi vịnh này chỉ trong một năm. Không thể tính khối lượng chính xác bằng đơn vị bushel, nhưng con số này tương đương với khoảng 450.000 tấn. Đến những năm 90, con số này sụt xuống chỉ còn khoảng 20.000 bushel, cỡ một phần nghìn so với mốc cao lịch sử.
“Hàu bản địa tại Vịnh Chesapeake chỉ còn khoảng một phần trăm so với số lượng trong lịch sử của nó.” Sean Corson, Giám đốc điều hành của Văn phòng NOAA Vịnh Chesapeake cho biết.
Các tổ chức như NOAA đã h. tác với Chiến dịch Vịnh Chesapeake một dự án hướng tới bảo tồn loài hàu trên quy mô lớn. Thỏa thuận các lưu vực Vịnh Chesapeake năm 2014 đã kêu gọi bẩo tồn loài hàu trên10 nhánh sông – 5 ở Maryland và 5 ở Virginia trước 2025.
Một dự án cấp thiết
Corson khẳng định rằng dự án này thực sự cần thiết nếu chúng ta vẫn còn mong muốn những hệ quả tích cực mà hàu mang lại. Ông nói: “Bạn không thể có gỗ hay các sinh vật hoang dã trong rừng nếu không có những thân cây khỏe mạnh. Loài hàu cũng vậy. Nếu ta muốn hưởng lợi từ chúng, phải có một môi trường phù hợp để hàu phát triển mạnh.”
Theo Helmer – nhà nghiên cứu hàu tại Portsmouth: “Chúng ta đã mất tới 85%, quần thể hàu trên toàn cầu, cùng số lượng ít những con còn sót lại sống trong tình trạng trạng xấu. Nếu những dự án tương tự như của tôi không được thực hiện, toàn bộ hệ sinh thái sẽ có nguy cơ cao bị phá hủy.
Nguồn tham khảo: Hiệp Hội Nuôi Biển Việt Nam
